"Mem û Zîn" efsaneyeke evînê ya ku di sedsala 17an de li Bakurê Kurdistanê di nav mîrnişîna Botanê de çêdibe. Çîrok, du ciwanên Kurd ên bi navê Mem û Zîn vedibêje, ku ji malbateke feodal ên cuda ne. Evîna wan a bêdawî ji hêla Beko (Bakr), ku sembola xîyanet û dijminatiyê ye, tê astengkirin. Beko, bi dek û hîleyan, Mem dikuje û Zîn jî ji ber êşa dilê xwe winda dike.

Xanî bi vê çîrokê neteweperestiya Kurdî û hezkirina azadiyê pêşkêş dike. Di helbestên xwe de, ew li ser kêmasiya yekîtiya Kurdan û hewcedariya zimanekî Kurdî yê standardîze axivî. Berhem, bi awayekî metafizîkî jî tê şîrovekirin: Mem û Zîn wek sembolên ruh û bedenê têne dîtin.

"Mem û Zîn" – Ehmedê Xanî (1695)
Nivîskar: Ehmedê Xanî (1651-1707)
Weşan: 1695 (orîjînal), weşana nûjen: 1985